انجام هزاران عملیات نمونه‌برداری و آزمون‌های تخصصی و پیچیده در فرایند تولید فولاد مبارکه

پایگاه خبری شاخص بازار: سی‌ام فروردین‌ماه، مصادف با سالروز تولد دانشمند فرزانه ایرانی حکیم جرجانی، در تقویم کشور«روز آزمایشگاهیان» نام‌گذاری شده است. به همین مناسبت، خبرنگار فولاد در مصاحبه با مدیر آزمایشگاه‌ها و جمعی از رؤسای آزمایشگاه‌های نواحی شرکت تلاش کرده گوشه‌ای از دستاوردها و عملکرد این بخش‌ها را اطلاع‌رسانی کند. با ما همراه باشید.


لطفاً درباره آزمایشگاه‌های فولاد مبارکه و نقش آن‌ها در کسب موفقیت‌های شرکت توضیح دهید.
امیر صالحی ،مدیر آزمایشگاه‌ها:
در آغاز سخن از زحمات تلاشگران این عرصه در شرکت فولاد مبارکه تشکر می‌نمایم. سالانه بیش از 7 میلیون تن انواع محصولات فولادی شامل تختال، ورق‌های فولادی گرم و سرد و ورق‌های پوشش‌دار تولید می‌شود. در این زنجیره کامل کار و تولید، مجموعه‌ای از آزمایشگاه‌ها در نواحی گوناگون وجود دارند که هزاران عملیات نمونه‌برداری، جمع‌آوری نمونه و آزمون‌های تخصصی و پیچیده را انجام می‌دهند تا از انطباق محصولات و فرایند تولید با استانداردهای ملی و بین‌المللی و دست‌یابی به معیارها و نیازهای سفارش مشتری اطمینان حاصل شود.


درباره مأموریت آزمایشگاه‌ها در فولاد مبارکه توضیح دهید.
مأموریت آزمایشگاه‌ها در شرکت فولاد مبارکه انجام آزمون‌های درخواستی با صحت و دقت مناسب، همسو با استانداردهای ملی و بین‌المللی، هزینه و زمان مناسب و با حفظ بی‌طرفی و رازداری است. پاسخ‌گویی به نیازهای آزمایشگاهی نواحی تولیدی و پشتیبانی، نمونه‌برداری و صدور گواهی کیفیت محصولات از مهم‌ترین وظایف است. در این راستا این واحد از ابتدای انتشار استاندارد ISO/IEC 17025 با عنوان تأیید صلاحیت آزمایشگاه‌های آزمون و کالیبراسیون جهت استقرار آن اقدام و ضمن دریافت گواهینامه مربوطه، صلاحیت خود را در عرصه ملی و بین‌المللی تثبیت کرده است.
آزمایشگاه‌های شرکت با انجام سالانه بیش از 600 هزار نمونه‌برداری و جمع‌آوری نمونه و یک‌میلیون و 600 هزار آزمون تخصصی (شیمیایی، فیزیکی و مکانیکی) و صدور گواهی کیفیت برای بیش از 3 میلیون تن محصول مطابق با الزامات استاندارد ایزو 17025 به‌عنوان بخشی از نظام جامع مدیریت کیفیت وظایف خود را انجام می‌دهد. با توجه به اهمیت کیفیت مواد اولیه و مصرفی ورودی به شرکت، سالانه حدود 62 هزار نمونه‌برداری از کامیون‌های حاوی این مواد انجام می‌گیرد. همچنین آزمون‌های مرتبط با پروژه‌های تحقیقاتی، بهبود فرایندها و کیفیت محصولات در این مجموعه انجام می شود ضمن این که با دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی، سازمان ملی استاندارد و سایر سازمان‌ها به‌عنوان آزمایشگاه مرجع در زمینه انجام آزمایش و تحقیق نیز همکاری دارد.
با توجه به دانش فنی و تجهیزات آزمایشگاهی به‌روز موجود در آزمایشگاه‌ها، این واحد ضمن پاسخ‌گویی به نیازهای آزمایشگاهی شرکت‌های گروه فولاد مبارکه، خدمات مشاوره و آزمون به تأمین‌کنندگان و سایر شرکت‌ها از سراسر کشور ارائه می‌دهد. در راستای استفاده از توان آزمایشگاهی موجود در شرکت‌های تأمین‌کننده و انجام پایش کیفیت مواد ورودی، واحد آزمایشگاه‌ها با استفاده از شرکت‌های بازرسی شخص ثالث، بازرسی محموله‌های نسوز را انجام می‌دهد. این امر ضمن عدم‌نیاز به سرمایه‌گذاری جهت ایجاد آزمایشگاه نسوز، به ارتقای کیفیت اقلام نسوز کمک شایانی کرده است.
درباره جایگاه، عملکرد آزمایشگاه آهن‌سازی توضیح دهید.
جواد حسن‌پور، رئیس آزمایشگاه ناحیه آهن‌سازی:
 صنعت فولاد یکی از پایه‌های اساسی توسعه اقتصادی کشورهاست و آزمایشگاه‌های فولاد را نیز می‌توان نگهبان کیفیت و نوآوری در صنعت فولاد دانست.
آزمایشگاه آهن‌سازی از سه آزمایشگاه گندله‌سازی، آزمایشگاه 06 و آزمایشگاه شهید خرازی تشکیل شده است. نمونه‌گیری و آنالیز شیمیایی مواد ورودی از طریق خطوط ریلی و جاده، نمونه‌برداری و آنالیز شیمیایی خطوط تولید ناحیه آهن‌سازی، مشارکت در آنالیز شیمیایی انواع نسوز و نمونه‌های واحد معادن، انجام مشاوره با مشتریان در بازه تست‌های موردنیاز و تفسیر نتایج و ایجاد روندهای مناسب جهت کنترل صحت و دقت نتایج و همچنین بهینه‌سازی فرایند تولید با انجام تست‌های تحقیقاتی مربوط به پایلوت گندله‌سازی با توجه به تنوع مواد اولیه و انجام تست‌های متالورژیکی و احیایی از مهم‌ترین اقدامات این بخش است.


برای بهبود فرایند، آزمایشگاه آهن‌سازی چه پروژه‌ها و برنامه‌هایی را در دست اجر دارد؟
مهم‌ترین این پروژه‌ها عبارت‌اند از: توسعه زیرساخت‌های آزمایشگاهی، توسعه بازرسی مواد اولیه از محل تأمین با استفاده از بازرسی شخص ثالث و احداث گیت بازرسی مواد ورودی. 


درباره فعالیت‌های آزمایشگاه فولادسازی توضیح دهید.
احمد مهمدی، رئیس آزمایشگاه فولادسازی و ریخته‌گری مداوم:
به‌منظور انجام آنالیز شیمیایی و کیفی جهت پایش وضعیت کیفیت ذوب‌های تولیدشده مطابق با گرید و کارت ساخت‌های موجود، آزمایشگاه فولادسازی در وسط سایت فولادسازی و بین دو مدول A و Bفولادسازی مستقر است.
این واحد با دارا بودن 53 نفر سرمایه انسانی مجرب و آموزش‌دیده مشغول خدمت در ناحیه فولادسازی و ریخته‌گری مداوم است تا با داشتن بهترین تجهیزات روز دنیا و مطابق با آخرین و به‌روزترین روش‌های استاندارد موجود در دنیا، نمونه‌های فولادیِ نقاط مختلف ناحیه، شامل کوره‌های قوس الکتریکی، متالورژی ثانویه و ریخته‌گری را آنالیز می‌کند.
به این منظور و به دلیل حساسیت زمان انجام آنالیز نمونه در آزمایشگاه فولادسازی تمام واحدهای تولیدی ناحیه که به نحوی با تولید مذاب ارتباط دارند از طریق لوله‌های ارسال پنوماتیک به آزمایشگاه متصل‌اند و نمونه‌های فولادی و سرباره‌ها از طریق این لوله‌ها در زمان حدود 30 ثانیه به آزمایشگاه ارسال می‌شوند و به شکل اتوماتیک جواب آنالیز به واحدهای مربوط ارسال می‌گردد.
به‌طور میانگین به ازای هر ذوب، حداقل یک نمونه از واحد کوره قوس الکتریکی،3 تا 5 نمونه از واحد متالورژی ثانویه و 1 تا 3 نمونه از ریخته‌گری ارسال و آنالیزهای مختلف بر روی این نمونه‌ها انجام می‌گیرد و مجموعاً حدود 20 عنصر به ازای هر نمونه آنالیز و ارسال می‌گردد. با توجه به حساسیت زمانی این نمونه‌ها، میانگین زمان آنالیز این نمونه‌ها در واحد متالورژی ثانویه، کمتر از 4 دقیقه به ازای کل فرایند آماده‌سازی، آنالیز، تحلیل و ارسال داده است.
آزمایشگاه فولادسازی در نوع خود بیشترین تعداد نمونه در یک آزمایشگاه مشابه در دنیا را مورد آنالیز قرار می‌دهد؛ به‌نحوی‌که در روز بالغ‌بر 1000 نمونه مورد آنالیز قرار می‌گیرد و از این تعداد نمونه بالغ‌بر 20000 پارامتر بدون فوت وقت و هرگونه اشتباه به‌صورت کمّی گزارش می‌شود.


درباره فعالیت‌های آزمایشگاه محصول توضیح دهید.
محمدعلی مراثی، رئیس آزمایشگاه محصول:
آزمایشگاه محصول فولاد مبارکه از بدو تأسیس شرکت تا کنون به‌منظور حصول اطمینان از کیفیت محصولات تولیدی و همچنین تحویل محصولات منطبق با استانداردهای بین‌المللی و نیاز مصرف‌کنندگان، به‌صورت عملیاتی در شیفت و روزکار فعالیت می‌کند. این واحد ماهانه با انجام حدود 10 هزار نمونه‌گیری، بیش از 15 هزار نمونه‌سازی و انجام آزمون، پایش انطباق محصولات خطوط تولید نورد گرم و سرد با استانداردهای بین‌المللی محصولات و نیاز مشتری را بر عهده دارد.
آزمون‌های موردنیاز هر محصول در این واحد بدون وقفه و در زمان مناسب با بهره‌گیری از 58 نفر از کارکنان مجرب و آموزش‌دیده در 4 شیفت کاری انجام می‌گیرد. با توجه به اینکه آزادسازی و حمل این محصولات در گروی ثبت نتیجه آزمون‌ها و تأیید آزمایشگاه است، انجام آزمون در اسرع وقت همواره در دستور کار آزمایشگاه است. ضمن اینکه به‌منظور کنترل اعتبار نتایج، علاوه بر کالیبراسیون سالیانه تجهیزات توسط مراجع معتبر بین‌المللی، موارد دیگری نیز صورت می‌پذیرد، ازجمله انجام آزمون مهارت و مقایسات بین‌آزمایشگاهی با آزمایشگاه‌های معتبر به‌صورت سالیانه وانجام آزمون‌های مقایسه عملکرد دوتایی و بررسی تکرارپذیری و تجدیدپذیری آزمون‌ها به‌صورت شش‌ماهه.
توانایی انجام آزمون‌های مرتبط با محصولات محیط‌ترش، ورق‌های الکتریکی، ورق‌های زنگ‌نزن، محصولات Bake hardening، ورق‌های لعاب‌پذیر و...، تهیه دستگاه‌های کشش، سقوط آزاد وزنه با ظرفیت 40 هزار ژول، کشش عمیق، اندازه‌گیری افت مغناطیسی، نفوذپذیری هیدروژن و... ازجمله ظرفیت های دیگر آزمایشگاه محصول است.
آزمایشگاه محصول همواره با واحدهای متالورژی و روش‌های تولید، دفاتر فنی تولید، پشتیبانی فنی مشتریان، کنترل مواد، فروش، کنترل کیفی و... در راستای بررسی مواد ورودی، شکایت مشتریان، انجام بازرسی محصولات، شناسایی عیوب فرایند تولید و پروژه‌های تحقیقاتی همکاری مستمر دارد.


 چه آزمایش‌هایی در آزمایشگاه محصول شرکت انجام می‌شود؟
آزمون کشش تک‌محور با قابلیت اندازه‌گیری پارامترهای r & n value، آزمون سختی و میکروسختی در مقیاس‌های راکول، برینل و ویکرز، آزمون ضربه شارپی تا 450 ژول در دمای محیط و دماهای زیر صفر، آزمون خمش، متالوگرافی و بررسی ساختار میکروسکوپی، اندازه‌گیری میزان و نوع ناخالصی و تعیین اندازه دانه، آزمون سقوط آزاد وزنه (DWTT) در دمای محیط و دماهای زیر صفر، آزمون لعاب‌پذیری ورق، آزمون اندازه‌گیری افت مغناطیسی ورق با دستگاه اپشتین، آزمون زبری‌سنجی، آزمون کشش عمیق (ERICHSEN, FLD, Flangability) و آزمون بازگشت فنریت ورق (Spring Back).


آزمایشگاه ساختمانی چه اقداماتی انجام می‌دهد؟
محمدجواد رضایی، سرپرست آزمایشگاه ساختمانی:
آزمایشگاه ساختمانی شرکت فولاد مبارکه یکی از زیرمجموعه‌های فنی و تخصصی این شرکت است که نقش حیاتی در تضمین کیفیت ساخت‌وسازها و زیرساخت‌های صنعتی ایفا می‌کند. این آزمایشگاه با بهره‌گیری از نیروهای متخصص، تجهیزات مدرن و رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی، بازوی علمی و فنی پروژه‌های عمرانی شرکت است.
این واحد در سال گذشته با انجام بیش از 3هزار و 150 آزمایش تخصصی در حوزه‌های بتن، خاک، آسفالت، گروت و مصالح ساختمانی نقش مؤثری در ارتقای کیفیت پروژه‌های در حال اجرا ایفا کرده است. با توجه به حساسیت و اهمیت سازه‌های واحد نورد گرم 2 یک آزمایشگاه ساختمانی مجزا در سایت نورد گرم 2 سازمان‌دهی و تجهیز شده که زیرمجموعه آزمایشگاه ساختمانی فولاد مبارکه است. همچنین کنترل کیفیت بتن سازه‌های پروژه بزرگ نیروگاه سیکل ترکیبی نیز با توجه به اهمیت آن، به این واحد سپرده شد. ضمن اینکه واحدهای توسعه و تعمیرات نیز جزو مشتریان مهم واحد آزمایشگاه ساختمانی فولاد مبارکه هستند.


اهم خدمات آزمایشگاه ساختمانی چیست؟
ارزیابی و انجام آزمایش‌های متنوع بر روی انواع بتن‌های معمولی و خاص ازجمله بتن مقاوم به حرارت، بتن آب‌بند، بتن مقاوم‌به‌اسید، بتن خود متراکم، بتن سرباره‌ای، بتن سبک و...؛ ارزیابی و انجام آزمایش‌های گروت‌های سیمانی و اپوکسی و ملات‌های ضدسایش، ارزیابی و انجام آزمایش‌های ملات سیمان، انجام آزمایش‌های تراکم خاک در محل انجام پروژه‌های راه‌سازی و سایت‌های موردنظر؛ انجام انواع آزمایش مصالح ساختمانی، ارزیابی و انجام آزمایش‌های آسفالت و قیر، ارزیابی و انجام آزمایش بر روی انواع آجر، انجام آزمایش مقاومت کاتالیست و انجام آزمایش CCS ملات نسوز.
این آزمایشگاه دارای گواهی‌نامه‌های معتبر از سامان ملی استاندارد (17025) بوده و یک مرجع فنی قابل‌اتکا برای واحدهای مهندسی، نظارتی و اجرایی شرکت شناخته می‌شود. آزمایشگاه ساختمانی شرکت فولاد مبارکه با هدف توسعه دانش فنی، ارتقای استانداردهای ایمنی و کیفی و پشتیبانی مؤثر از پروژه‌های استراتژیک شرکت، مسیر خود را در جهت تعالی سازمانی و خدمت‌رسانی دقیق‌تر ادامه خواهد داد.


آزمایشگاه محصولات پوشش‌دار از چه بخش‌هایی تشکیل شده و چه وظایفی بر عهده دارد؟
مهدی اسماعیلی سرپرست آزمایشگاه محصولات پوشش‌دار:
 آزمایشگاه محصولات پوشش‌دار شامل سه بخش آزمایشگاه ورق گالوانیزه، آزمایشگاه ورق رنگی و آزمایشگاه ورق قلع‌اندود است.
وظیفه اصلی آزمایشگاه محصولات پوشش‌دار خدمات آزمون محصولات پوشش‌دار و نمونه‌های فرایند خطوط تولید از طریق انجام آزمون‌های مختلف توسط پرسنل مجرب و با دستگاه‌های به‌روز و کالیبره است. آزمایشگاه به‌عنوان یک بازوی هدایت‌کننده و چشم همیشه باز در کنار خطوط تولید جهت تولید محصولات باکیفیت ایفای نقش می‌کند. با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین الزامات آزمایشگاه‌ها موضوع بی‌طرفی است، آزمایشگاه در ارزیابی انطباق نتایج (تأیید و عدم‌تأیید) کلاف‌های تولیدشده بدون در نظر گرفتن هیچ‌گونه ارفاقی درباره تولید محصولات بی‌کیفیت تصمیم می‌گیرد. تعداد نمونه ارسالی و آزمون به‌طور میانگین در هر ماه در آزمایشگاه گالوانیزه برای 1100 نمونه حدود 6000 آزمون ، در آزمایشگاه رنگی برای 1000 نمونه آزمایش حدود 1200 آزمون و درآزمایشگاه قلع اندود برای 700 نمونه حدود 2200 آزمون انجام می شود. 


کار آزمایشگاه مرکزی در فولاد مبارکه چیست؟
احمدرضا جعفری، سرپرست شیمی و تکنولوژی دستگاهی:
آزمایشگاه مرکزی در بررسی و کنترل کیفیت مواد اولیه و مصرفی تولید و همچنین کنترل سیستم‌های فرایندی در نواحی چهارگانه تولیدی و پشتیبانی نقش بی‌بدیلی دارد. قسمت عمده‌ای از این فعالیت‌ها را کارکنان متعهد با مهارت مناسب در آزمایشگاه شیمی و تکنولوژی دستگاهی انجام می‌دهند که شامل بخش‌های مختلف (مینرال و دستگاهی، روانکارها و گاز کروماتوگرافی، آب و محیط‌زیست، رنگ، خوردگی و پلیمر) است. اهمیت انجام آزمون‌ها این است که علاوه بر جلوگیری از ایجاد محصول نامنطبق، در صورت عدم انجام تست مواد ورودی و فرایندی در زمان مقرر، زنجیره تأمین با مشکل مواجه شده و احتمال توقف خطوط تولید خواهند بود.
برخی از این اقدامات عبارت اند از: نمونه‌برداری، انجام آزمون‌های متنوع بر نمونه‌های آب و پساب، روانکارها، رنگ و خوردگی، قطعات فلزی و نمونه‌های ورودی و متفرقه مربوط به فرایندهای شرکت؛ انجام بازرسی توسط کارکنان آزمایشگاه، انجام فرایند بازرسی مواد نسوز متنوع مورداستفاده در خطوط تولیدی مختلف، آنالیز نمونه‌های محصول و مرتبط با محصول و پاسخ‌گویی به بازرسان بیرونی، ارسال نمونه‌هایی که قابلیت آنالیز آن در آزمایشگاه فولاد مبارکه وجود ندارد به مراکز مرجع و معتبر بیرونی، راه‌اندازی و تثبیت آزمون‌های جدید برای برخی از نمونه‌ها نظیر پودر قالب، پودر پوششی پاتیل سرباره‌ساز؛ مشاوره به واحدهای مختلف تولیدی و شرکت‌های گروه فولاد مبارکه، همکاری در بررسی شکایات مشتریان با همکاری دفاتر فنی نواحی تولیدی و واحد پشتیبانی فنی مشتریان و ... .


در فولاد مبارکه وظیفه واحد گواهی کیفیت چیست؟
احسان قاضی‌عسکر، سرپرست واحد گواهی کیفیت:
در راستای تأیید کیفیت محصولات تولیدی شرکت فولاد مبارکه جهت اطمینان‌بخشی به مشتریان داخلی و خارجی، واحد گواهی کیفیت به‌عنوان بازوی توانمند شرکت در انطباق محصول تولیدشده با کیفیت درخواستی مشتری، وظیفه بررسی و کنترل آنالیز شیمیایی، خواص مکانیکی و پوشش محصول با استاندارد و توافق مشتری جهت صدور گواهی کیفیت محصولات را برعهده دارد. گواهی کیفیت صادرشده توسط این واحد هم به‌صورت کاغذی و از طریق پست و هم به‌صورت الکترونیکی و در بستر CRM برای مشتری ارسال می‌گردد. همچنین صدور گواهی کیفیت محصولاتِ نیازمند به فرایند بازرسی، پس از انجام کنترل‌های مربوط به این فرایند توسط نماینده مشتری، در حین تولید و آزمون‌ها بر عهده این واحد است.
واحد گواهی کیفیت همچنین در تحقیق و رسیدگی به تعیین علل کیفیِ انحراف از استانداردهای پیش‌بینی‌شده و ارائه پیشنهاد بهبود به مسئول قسمت‌های مربوطه مشارکت دارد.
ارتباطات بین‌واحدی میان واحد گواهی کیفیت و سایر واحدها به این شرح است: ارتباط با آزمایشگاه‌های محصول، فولادسازی، گالوانیزه و قلع‌اندود، ارتباط با واحد MPT ، ارتباط با سیستم حمل، ارتباط با واحد فروش و صادرات، ارتباط با دبیرخانه و ارتباط با واحد پشتیبانی فنی مشتریان، ارتباط با واحد کنترل کیفی.