شاخص بازار- روز پنجشنبه گذشته و با حضور رییس جمهور، از پروژه مهم نخستین قطار ملی مترو که با دانش بومی پژوهشگران کشور ساخته شده است، رونمایی شد. سیستم رانش که به لحاظ فناوری، پیچیده‌ترین قسمت قطار مترو محسوب می‌شود و در صنعت متروسازی از آن به‌عنوان مغز، قلب، سیستم اعصاب و ماهیچه‌های یک قطار نامبرده می‌شود، به همت پژوهشگران جهاد دانشگاهی طراحی و ساخته شده است. اکنون ایران در جمع 10 کشور دنیا در زمینه طراحی و تولید سیستم رانش قرار گرفت.
دکتر حمیدرضا صادق‌محمدی در خصوص اجرای این پروژه مهم در مجموعه جهاد دانشگاهی علم و صنعت گفت: پروژه قطار ملی مترو که توسط ریاست محترم جمهور رونمایی شد، بر اساس یک هدف اساسی شکل گرفت که از مجموعه توانمندی‌های موجود در کشور در بخش‌های دولتی و خصوصی، به‌ویژه مجموعه‌های دانش‌بنیان در اجرای این پروژه بهره بگیرد.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی علم و صنعت افزود: در پایان یک مرحله مهم یعنی اثبات توانمندی داخلی در زمینه ساخت قطار ملی مترو به روشنی می‌توان مشاهده کرد که با تصمیم‌گیری صحیح، برنامه‌ریزی درست و هدفمند، حمایت و پشتیبانی مناسب، در کنار چینش درست نقش‌آفرینان، بسیاری از اهداف بزرگ، قابل تحقق هستند. اگر هر کدام از این مراحل به درستی انجام نشده بود، قطعاً در دستیابی به این هدف ناکام بودیم؛ در حقیقت، در اجرای پروژه قطار ملی مترو، ریل‌گذاری صحیحی برای به ثمر رسیدن این پروژه صورت گرفت.
دکتر صادق‌محمدی خاطر نشان کرد: کار مهمی که معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری در پروژه قطار ملی مترو انجام دارد، هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق، اختصاص بودجه و انتخاب مناسب نقش‌آفرینان بود و در کنار آن نظارت و پشتیبانی از اجرای آن بود. نقش‌آفرینان در یک پروژه می‌توانند شرکت‌های دولتی یا خصوصی، شرکت‌های دانش‌بنیان، سایر مجموعه‌های فناورانه همانند جهاد دانشگاهی یا هر نهاد متناسب دیگری باشد.
وی تأکید کرد: اما نکته اصلی، انتخاب و چینش درست نقش‌آفرینان است؛ این کار درست مانند چیدن قطعات یک جورچین کنار هم است که اگر هر قطعه به درستی انتخاب نشده و در جای مناسب خود قرار نگیرد، در نهایت تصویر کامل نشده و نتیجه‌ای در برنخواهد داشت. در هر پروژه، باید مدیریت کلان مسنجمی بر فعالیت مجموعه نقش‌آفرینان اعمال شود.
چشم‌انداز حرکت به سمت توسعه فناوری قطارهای پرسرعت
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی علم و صنعت افزود: از جمله اولویت‌ها و فناوری‌های مورد نیاز کشور که می‌توان بعد از پروژه قطار ملی مترو به آن پرداخت، قطارهای پرسرعت است. فناوری قطارهای پرسرعت با محدوده سرعت 300-200 کیلومتر در ساعت، مبتنی بر سیستم‌های رانش الکتریکی است که عموماً از شبکه برق بالاسری (مانند متروی تهران – کرج) استفاده می‌کنند؛ البته تفاوت‌هایی در فناوری سیستم رانش قطار مترو با سیستم رانش قطار پرسرعت وجود دارد، اما مجموعه‌هایی که توان توسعه فناوری سیستم رانش قطارهای مترو را داشته باشند، با تمهید امکانات و پشتیبانی مناسب، امکان توسعه فناوری سیستم رانش قطارهای پرسرعت بین شهری را نیز خواهند داشت. می‌دانیم که ناوگان ریلی به عنوان اقتصادی‌ترین روش حمل و نقل محسوب شده و برای خطوط قطارهای مسافری پرسرعت یکی از خطوط که توجیه اقتصادی دارد، خط قطار تهران – مشهد است.
دکتر صادق‌محمدی خاطر نشان کرد: فناوری سیستم رانش الکتریکی در کشتی‌های بزرگ جدید نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشورهایی که به فناوری سیستم رانش الکتریکی دست پیدا می‌کنند، در گام‌های بعدی می‌توانند در حوزه‌های دیگری مانند قطار پرسرعت یا کشتی نیز فعالیت کنند. همه این موارد نیازمند داشتن دیدگاه کلان در کشور و برنامه‌ریزی بلندمدت در این زمینه است. ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به نوعی ناظر بر تمام فعالیت‌های توسعه فناوری در این حوزه است که می‌تواند در این زمینه هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی کند.
گسترش زمینه اشتغال و کارآفرینی در بخش‌های مختلف
وی تأکید کرد: با پشت سرگذاشتن این مرحله (رونمایی از قطار ملی مترو)، مرحله عظیم‌تری پیش‌رو داریم. در مرحله قبل، توسعه فناوری موضوع اصلی بود و در این مرحله، به تداوم برنامه‌ریزی‌شده کار و تصمیم‌های کلان‌تر نیاز داریم. ادامه این پروژه و فناوری‌هایی که به تبع آن مورد نیاز است، بسیار حائز اهمیت هستند. با توجه به ظرفیت متروی تهران، تا 5 سال آینده بر اساس اظهارات مسئولان به دو هزار دستگاه واگن نیاز داریم که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای اجرای این پروژه است. در کنار آن بحث نیاز خطوط متروی کلانشهرها و سایر شهرهای کشور به واگن مترونیز مطرح است.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی علم و صنعت افزود: در هر زمینه از توسعه فناوری روز دنیا که فعالیت موفق انجام شود، می‌تواند زمینه کار و توسعه فناوری‌های مرتبط در حوزه‌های دیگر را فراهم کند؛ درست همانند رشد درختی که از آن می‌توان بهره گرفت و نهال‌های جدیدی را غرس کرد. از سوی دیگر، به‌لحاظ اقتصادی و از دیدگاه اشتغال نیز وقتی قطارهای مترو با درصد بالای ساخت ایران (داخلی‌سازی)، در کشور تولید و ساخته شود، قطعات یدکی آن نیز در داخل تولید می‌شود؛ بحث تعمیر و نگهداری هم در سطوح مختلف رده‌های تعمیراتی در داخل انجام می‌شود. به عنوان مثال، در صنعت خودرو وقتی تیراژ تولید افزایش پیدا می‌کند، نقش‌آفرینان این صنعت نیز در کشور بیشتر گردیده و شرکت‌های مختلفی در زمینه ساخت قطعات یدکی و ارائه خدمات فعال می‌شوند. با افزایش تیراژ تولید، هزینه‌های تولید نیز کاهش پیدا کرده و در این شرایط می‌توان کیفیت تولید را ارتقا داد و محصولات با رقابت‌پذیری بالاتری تولید کرد. در این شرایط زمینه اشتغال و کارآفرینی خوبی در کشور ایجاد و فضا برای فعالیت جوانان به‌ویژه نیروهای نخبه در کشور فراهم می‌شود.
وی تأکید کرد: در کنار ظرفیت ریلی و نیازهای ایران، بازار کشورهای منطقه به خصوص آنهایی که از لحاظ توسعه خطوط ریلی در سطح پایین‌تری از ایران هستند نیز مطرح است که بازار قابل‌توجهی محسوب شده و ورود به این بازار، نیازمند هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق در سطح کلان در کشور، ارتباطات منطقه‌ای و انعقاد موافقت‌نامه‌ها و قراردادهای دو و چندجانبه منطقه‌ای است. پروژه قطار ملی مترو نشان داد که برنامه‌ریزی، انتخاب و چینش نقش‌آفرینان و کار تیمی با چه نتایج درخشانی همراه بوده است که این تجربه‌ها می‌تواند در پروژه‌های بزرگتر هم مورد استفاده قرار گیرد.
توانمندی، اثر تحریم‌ها را کاهش می‌دهد
دکتر صادق‌محمدی با اشاره به توانمندی پژوهشگران کشور در اجرای موفق پروژه قطار ملی مترو گفت: در زمینه‌هایی که توانمندی خوبی در کشور داشته‌ایم و دستاوردهای آن بروز و ظهور کرده است، تحریم‌ها کمترین اثر را روی کشور گذاشته است و این مسئله به خوبی از دیدگاه سطوح مدیریتی و عمومی کشور قابل مشاهده است. باید به این اصل توجه داشت که همه کشورها، سازمان‌ها و شرکت‌ها به دنبال منافع ملی، سازمانی و شرکتی خود هستند؛ آنچه در زمینه همکاری‌های بین‌المللی حائز اهمیت است، این است که در چنین فضایی ایران نیز باید نقش تعیین‌کننده‌ای در این همکاری‌های مشترک داشته باشد.
وی تأکید کرد: از سوی دیگر، مدیریت امور مهم و کلان در کشور باید براساس عزم ملی، هماهنگی حاکمیتی و تخصصی بهینه منابع استوار باشد و این اصل از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. نباید تنها در شرایط تحریم و مشکلات ارزی، گرایش به داخل پیدا کنیم و با رفع تحریم‌ها و گشایش سیاسی و اقتصادی، بلافاصله متمایل به خارج شویم و به توانمندی داخلی توجه کمتری داشته باشیم، این موضوع ناظر بر فعالیت دولت فعلی، قبلی یا بعدی نیست، بلکه از دیدگاه من و بسیاری از صاحبنظران، یک اصل عمومی و دائمی است.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی علم و صنعت افزود: مردم انتظار دارند به جهت سربلندی و استقلال کشور، به جهت توسعه اشتغال و کارآفرینی و حمایت از نیروهای جوان کشور، در جایی که توانمندی داخلی قابلی وجود دارد، از ظرفیت و توان داخل حمایت شود؛ البته در این بین توجه به کیفیت مناسب محصولات و خدمات، رعایت استانداردها و قیمت مناسب و حقوق مصرف‌کنندگان هم بسیار حائز اهمیت است.
وی خاطر نشان کرد: بازار کشور نباید به‌راحتی در اختیار کشورهای آمریکایی، اروپایی یا هر کشور دیگری اعم از شرقی یا غربی قرار بگیرد. اگر شرکت‌های خارجی قصد ورود به بازار کشور را دارند، باید از آنها امتیاز متقابل گرفته شود. امتیاز متقابل به معنی انتقال دقیق و کامل دانش فنی در مواردی که برای توسعه سریع فناوری نیاز داریم تا بتوانیم در آینده با دانش بومی، آن را بومی‌سازی کنیم. همچنین در چنین همکاری‌هایی از موضوع صادرات محصولات مشترک به سایر کشورها و حتی خود کشور طرف همکاری هم نباید غفلت کرد.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی علم و صنعت تأکید کرد: کشور به یک کلان‌نگری در سطح مدیریت‌های عالی نیاز دارد و تصمیم‌ها نباید با تغییر دولت‌ها یا مجلس‌ها، دستخوش برخی هیجانات یا تغییرات ناگهانی شوند. شخص مدیران نباید تک‌تک و به صورت مجزای از یکدیگر تصمیم‌گیرنده باشند و لازم است کلان‌نگری در تدوین سیاست‌های اساسی و اجرای آنها در سطح کشور بیش از پیش جدی گرفته شود.