کاهش امتیاز ایران در شاخص آزادی پولی و کسب و کارها/ احترام به مالکیت خصوصی کمتر شد

پایگاه خبری شاخص بازار، به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین، در روزهای اخیر موسسه هریتیج گزارش جدیدی از شاخص آزادی اقتصادی در سرتاسر دنیا منتشر کرد. در این گزارش، ایران در جایگاه 169 در بین 176 کشور موجود در این رتبه‌بندی قرار دارد. در واقع این گزارش ایران را در بین 10 تا از بسته‌ترین اقتصادهای دنیا معرفی می‌کند. اگرچه رتبه ایران در این گزارش نسبت به گزارش پیشین تغییر نکرده است، اما امتیاز ایران در شاخص آزادی اقتصادی از 42.2 به 41.2 کاهش یافته است.

مطالعات مختلف در سرتاسر دنیا به اهمیت آزادی اقتصادی در کشورها در راستای توسعه، و رشد اقتصادی تأکید می‌کنند. طبق مطالعات، در کشورهایی که آزادی اقتصادی بالاتری وجود دارد، درآمد سرانه و شاخص‌های مرتبط با رفاه وضعیت بهتری نسبت به کشورهایی با آزادی اقتصادی پایین دارند.

آزادی اقتصادی چیست؟
در این یادداشت، به بررسی گزارش آزادی اقتصادی که توسط موسسه هریتیج منتشر شده می‌پردازیم. به طور کلی، آزادی اقتصادی در یک کشور، 4 شاخص عمده را بررسی می‌کند. حکمرانی قانون، که در آن احترام به حق مالکیت، صداقت دولت (شاخصی مبتنی بر اندازه‌گیری فساد)، و کارا بودن نظام قضایی بررسی می‌شود. اندازه دولت، که میزان مخارج دولت، بار مالیاتی، و سلامت مالی را محاسبه می‌کند. کارا بودن نظام قانون‌گذاری، که آزادی کسب و کارها، آزادی نیروی کار، و آزادی پولی (شاخصی مبتنی بر کنترل نرخ تورم بدون مداخلات قیمتی) را برسی می‌کند. در نهایت باز بودن بازارها، که در آن آزادی تجارت، آزادی سرمایه‌گذاری، و آزادی مالی بررسی می‌شود.

تحقیقات مختلف نشان داده است که آزادی اقتصادی، ارتباط بالایی با شاخص‌هایی مانند فساد، قدرت خرید، درآمد ملی، توسعه انسانی، بهداشت، امید به زندگی، آموزش، شرایط زندگی، رفاه، و حتی محیط زیست دارد. ابتدا به این موضوع می‌پردازیم که چرا ایران امتیاز پایینی در شاخص آزادی اقتصادی دارد. در ادامه، به بررسی ارتباط آزادی اقتصادی با شاخص‌های اقتصادی مختلف می‌پردازیم.

چرا ایران وضعیت مناسبی از نظر شاخص آزادی اقتصادی ندارد؟
بزرگ بودن دولت، یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش آزادی اقتصادی در ایران است. حجم بالای یارانه‌های پنهان، مخارج بالای کارمندان، مخارج بالای طرح‌ها و شرکت‌های دولتی، همه از عوامل بزرگ بودن دولت در اقتصاد ایران هستند. البته باید در نظر داشت بسیاری از موسسات بین‌المللی، تنها بودجه رسمی سالانه را به عنوان مخارج دولت در نظر می‌گیرند که باعث انحراف در نتایج می‌شود.

در مورد آزادی سرمایه‌گذاری، ایران عملکرد مناسبی ندارد. ایران با امتیاز 5 از 100، رتبه 172 را از بین 176 کشور موجود در این رتبه‌بندی دارد. طبق این شاخص، افراد باید آزاد باشند در زمینه مورد نظر خود، در داخل و خارج از کشور بدون محدودیتی سرمایه‌گذاری کنند. هرچه محدودیت‌ها بیشتر باشد، این شاخص امتیاز پایین‌تری می‌گیرد. عدم شفافیت، بروکراسی سنگین و نحوه اجرای آن، و ابهام در قوانین مربوط به سرمایه‌گذاری، از جمله مواردی هستند که باعث بدتر شدن امتیاز در این شاخص می‌شوند.